PvdA Leidschendam-Voorburg: “Verkoop van Eneco-aandelen: linksom of rechtsom draait het om de overgang naar duurzame energie!”

OPINIE

Inleiding
Leidschendam-Voorburg staat deze herfst voor de keuze om haar aandeel van 3,44% (wij zijn 4e grootste aandeelhouder) in energiebedrijf Eneco te verkopen of te behouden. Het College heeft zich inmiddels, net als dat van Rotterdam, Den Haag en Dordrecht, uitgesproken voor privatisering. Daarmee zijn de vier grootste aandeelhouders van Eneco, samen goed voor 60,7%, voorstander van privatisering. Het is nu aan de gemeenteraden om te besluiten of ze het daar mee eens zijn of niet. Op 19 september mag de Gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg zich hierover uitspreken. De PvdA heeft hier een duidelijk mening over.

Wat betekent het aandeelhouderschap?
Het voornemen tot privatisering heeft veel kleine aandeelhouders wakker geschud. Jarenlang deden ze niets meer dan het dividend van Eneco incasseren. Van enige aandacht of bemoeienis met de koers van het bedrijf was weinig te merken. Anders dan bij bedrijven als Avalex of DSW werd er in de gemeenteraad niet gesproken over wat we als aandeelhouder mee wilden geven aan de aandeelhouderscommissie (AHC), die onze belangen in de aandeelhoudersvergadering vertegenwoordigt. Natuurlijk is Eneco als vennootschap anders ingericht dan een bedrijf als Avalex of DSW. In een grote vennootschap als Eneco staan de aandeelhouders op zeer grote afstand van het bestuur van de onderneming en delegeren ze veel bevoegdheden aan de Raad van Commissarissen. Bij een gemeenschappelijke regeling als Avalex zitten de wethouders in het dagelijks bestuur en hebben ze rechtstreeks invloed op de directie. De ervaringen bij Avalex en DSW illustreren overigens dat die politieke sturing niet per se tot betere prestaties leidt.

Niettemin is de grote afstand van de gemeenten tot het bestuur van Eneco deels onze eigen keuze geweest. Bij veel andere publieke ondernemingen, zoals NS, Schiphol en ProRail is de overheid als aandeelhouder actiever betrokken. Als 100% aandeelhouder kan de overheid wel degelijk zeggenschap uitoefenen in samenspel met het bestuur en de commissarissen. De mogelijkheden binnen het vennootschapsrecht zijn echter in de afgelopen jaren niet maximaal benut. Zeker niet bij Eneco. Met 53 aandeelhouders is het ook lastig om dit te coördineren. Maar toch…

Welke afweging?
Om als gemeente een goede afweging te maken in de keuze om te privatiseren, moeten we twee zaken afwegen. Ten eerste de vraag of en hoe we na privatisering nog kunnen borgen dat Eneco een energiebedrijf blijft met een ambitieuze duurzaamheidsstrategie, en die werkgelegenheid biedt in de regio. Eneco is volgens onderzoek uit 2016 van Consumentenbond, Natuur & Milieu en Greenpeace koploper op het gebied van duurzame energie. Als gemeenten die op korte termijn de omslag naar duurzame energie moeten maken hebben we er belang bij dat Eneco blijft investeren in groene energieprojecten in onze regio. We hebben immers bijna allemaal in onze verkiezingsprogramma’s staan dat onze gemeente in 2030 of 2040 energieneutraal moeten zijn. Of een nieuwe aandeelhouder dat ook belangrijk vindt en hierin zal investeren zal nog moeten blijken, meestal willen investeerders er juist geld aan verdienen, in plaats van er geld in te moeten stoppen. Bij de verkoop zullen geïnteresseerde partijen ons hiervan dus moeten overtuigen. Bij de verkoop zouden ook harde afspraken moeten worden gemaakt op het gebied van duurzaamheid, werkgeverschap, hoofdkantoor en investeringen. Die afspraken zijn in de tijd gelimiteerd (bij de verkoop van NUON 8 jaar) en niet afdwingbaar. Het eerlijke antwoord is dat we daar uiteindelijk steeds minder grip op zullen hebben.

De tweede afweging is of we het publieke aandeelhouderschap in Eneco nodig hebben om de energietransitie in Zuid-Holland vorm te geven. Zijn er andere arrangementen waarin gemeenten, energiebedrijven, bedrijven en organisaties de krachten kunnen bundelen, afspraken kunnen maken, investeringen kunnen coördineren en kennis kunnen delen die tot energieneutrale gemeenten leiden?

De PvdA ziet daarvoor zeker mogelijkheden. Het merendeel van de huidige aandeelhouders is verenigd in de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag, waarbinnen energie een belangrijk thema is. Probleem tot nu toe is echter dat er binnen de MRDH weinig publieke middelen zijn om projecten van de grond te krijgen. En ook weinig enthousiasme en ruimte bij de gemeenten om hierin zelf te investeren. De transitie naar duurzame energie gaat vele miljoenen kosten. Dat hebben de gemeente nu niet beschikbaar. Als de gemeenten echter zouden besluiten een deel van de opbrengst van de verkoop van de Eneco-aandelen naar rato onder te brengen in een door de MRDH beheerd revolverend “fonds voor lokale energietransitie”, dan zouden daaruit, aanvullend op wat de Rijksoverheid doet, lokale duurzaamheidsprojecten kunnen worden (mede)gefinancierd die op termijn rendabel zijn. Op die manier kan de privatisering van Eneco ons in staat stellen om binnen de MRDH gezamenlijk een impuls te geven aan duurzaamheid.

Samenvattend
Voor de PvdA staat voorop dat we de transitie naar duurzame energie nu moeten inzetten. Dat kan mét en dat kan zónder aandeelhouderschap in Eneco.

Wat we echter niet moeten doen, is de huid verkopen voor de beer geschoten is. De eerste vraag is niet wat we met het geld gaan doen dat aandelenverkoop oplevert. Die vraag moet zijn of we wel willen verkopen, vanuit het publieke belang van duurzaamheid. Daar gaat wat de PvdA betreft het debat in de gemeenteraad van 19 september in eerste instantie over. En áls we als gemeenteraad besluiten te verkopen, laten we dan niet nu al met een soort loterij van 100 miljoen dit geld gaan verdelen. Maar laten we durven te kijken naar de lange termijn, en het geld verantwoord inzetten voor ons traject op weg naar duurzame energie. Liefst met de Metropoolgemeenten. Desnoods zonder. Huizen loskoppelen van aardgas, warmte-energie, ‘nul-op-de-meter-woningen’, infrastructuur voor elektrisch vervoer, het kost ontzettend veel geld. Investeringen die zich over een lange periode terugverdienen. Als de verkoop van Eneco-aandelen nu veel geld oplevert, laten we dat dan (deels) inzetten op duurzame energie. Voor de toekomst van onze kinderen, van onze gemeente!

Delroy Blokland en Marjan van Giezen
PvdA-fractie gemeenteraad Leidschendam-Voorburg